Kafeko Tomax

Iragarki batek dio Euskal Herrian euriari xirimiri deitzen zaiola, eta irabazleari txapeldun, baina Alegin Kafeari Letamendia deitzen zaio. Gure kuadrillan sakratua da Eguberri Egunez eguerdian egiten dugun poteoa igandetako erropak jantzita, eta Kafea izaten da abiapuntu. Iaz dozenerdi kriantzatik gora edanda joan nintzen bazkaritara, gurdia majo kargatuta.

Hemen ez nuen poteorik egin Eguberri Egunean, eta faltan bota nuen. Bero egin zuen, bero sargoria. Baina bestela ez nuen ezberdintasun handirik topatu ia Amazonian egonagatik; iparrak kutxatutako Eguberriak dira hemengoak. Santa Claus eskuan Coca-Cola botila bat duela ageri da, lehen zuri-berdea zen Santa Claus bera Coca-Colak erosi arte, eta jaiotzetan elurra ipintzen dute berrogei gradutan egon arren.

Gabon Gauean ez nuen Nacho de Felipe ikusi djembea joz, burua gora eta behera mugituz. Buffet bat topatu nuen zabalik eta han afaldu nuen, sinple eta ligero. Nire buruari Olentzero joan zaigu...INTENTZIOAREKIN... kantatu eta ohera joan nintzen. 

Bihar ezingo dut presoak etxeratzearen alde herrian egiten den manifara joan, eta aurten lehen aldiz antolatu duten San Silvestretako krossean korri egin arreba, koinatu eta ilobekin. Ez dut kuadrillarekin poteatuko, eta ez ditut herriko tabernetako pintxoak jango, debalde ematen dituzten urteko egun bakarrean. Ez dakit mahatsik jango dudan. Badakidana da ez nituzkeela jango, baina gogoratuko naiz anaia nola hasten den pailazoarena egiten eta ama nola bigarren mahatserako barrez hasi eta ia itotzen den. Eta Urte Berri egunean ez ditut eski saltoak ikusiko Televisión Españolan, lo egin ezinean. 

Hemengo jendea, Santa Cruzekoa, Boliviako behe-lurretakoa, ez dakit Urte Zaharra ospatzeko umorez dagoen ere. Gaur greba egon da gasolinaren prezioa bikoiztu dutelako. Manifetan ohiu gogorrak entzun dira Evoren aurka eta haserre dago oso jendea. Nik manifaren zati bat beraiekin egin dut, eta "Presoak Etxera!" ohiutxo batzuk egin ere bai; hor nengoela sentitu dut momentu batez.   

Semaforo gorria

Bi txanponek soinua atera dute sonbreroaren barruan, haize bolada batean. Gizonezko batek zigarro-muturra lurrera bota eta eskuineko eskua patrikan sartu du, baina ez du txanponik bota. Beste eskuan zorro bat du; zorroaren barruan kaxa bat, oparitarako paperean bilduta.

Gitarrajoleak kalea gurutzatzen ari den txakurrari begiratu dio. Zikin daude kaleak argi-apaingarrien azpian. Haizeak ekarrita plastikozko poltsa bat katigatu zaio ezkerreko hankan; txakurrak bezala hanka mugitu eta poltsak bere bidea jarraitu du haizetan. Gitarrak zintzilik ditu bi soka. Geratzen zaizkion lauekin don`t let me down izan nahi lukeen kanta jotzeari ekin dio.

Jendea gora eta behera dabil kalean, presaka. Bero dago. Plastikozko elurrezko panpinak urtzen ari dira eguzki galdatan. Maiteminduak kafetegietan daude, elkarri heldutako eskuak mahai gainean dituztela. Mozkorrek kartoietik edaten dute ardoa parkean. Hankutsik dauden hiru ume zerbeza lata huts bati ari dira ostikoka, baloia bailitzan.

Gitarrajoleak geratu egin behar izan du kanta erdian. Bera dagoen koxkako ile-apaindegia ixten ari dira; berak ere hobe zukeela barbero izan, horixe pasa zaio burutik. Bolivian kalborik ez dagoelako.

Semaforo gorrian kotxe bat geraturik dago. Bentanillatik zigarro baten kea doa zerurantza. Neska ile-motz bat ari da zebra-bidea gurutzatzen. Bentanillara hurbildu eta muxu eman dio ezpainetan. Ezagutzen dute elkar. Neskak bere mutilarekin afalduko du gaur, baina kotxekoari joko dio larrua bihar.

Gitarrajoleak jaso du gitarra, eta pauso astiroz badoa. Gabon gaua da Santa Cruzen.

Faltan (4 hilabete ondoren)

- Familia eta iloba txikiak. Iloba txikiak noski familia direla, baina haiek bereziki.

- Faltzes. Alla ostias, biba San Fermin!

- Gai-jartzaileen bilera-bazkariak.

- Gaupasa bat Gurrurekin. Beste bat Gutirekin. Beste bat biekin batera.

- Egoitz Aizpuru eta arraia parrillan, Getariko sozidadean bada hobe. Zorionak Auxkin!

- Davidoff bat Ixkiñan. Zeinek esan Ixkiñako kafea faltan botako nuenik... 

- Ez punta eta ez ipurdi, ostiral batean Ixkiñan mozkortzea Xabalarekin (bere burua proban jarri zuen hura).

- Resaka kolektibo bat Ixkiñan.

- Baleeeeee, azkenean jarri egingo dut: Ixkiña.

- Usarrako larrosak, sei hilabete ondoren.

- Tontokaleko ataskoak.

- Pipak.

- Barrioko piñua. Goian bego. Non jarri ote dituzte aurten Gabonetako argiak?

- Manillares Iturriaga. Pakean Utzi Arte!

- Ruperren kontzertu bat Bilboko Kafe Antzokian. Don´t let me down, Usarra.

- Ostiraletako Fredi Paiaren zutabeak Berrian.

- Ostegunetako kuadrillako afariak sozidadean.

- Felix Irazustabarrenarekin zerbeza bat hartzea sozidadean, edo ze ostia!, poteo profesional bat egitea.

- Mikel Artola gonbidatzea nire etxera bazkaltzera, bere amak egindako patata tortilla jateko.

- Amaren tupper-ak.

- Sosa Fabrikako usaia.

- Gari Bernarasen terrazan afaltzea.

- Pelikula bat ikustea nere etxeko salan, neuk egindako pizza afalduz.

- Uzturre.

- Ilunabar bat Altzon.

- Ilargi betea Altzon. Don´t let me down, Usarra.

Ezberdin bizi

"Saiatzera bazoaz, zoaz azkeneraino.

Bestela, ez zaitez hasi ere egin.

Agian bikoteak, emazteak, familia, lana edo burua galtzea suposatuko du.

Agian hiru edo lau egunetan ez jatea.

Agian parke bateko bankuan izoztuta geratzea.

Agian kartzela. 

Agian umiliazioa.

Agian mesprezua suposatuko du, isolamendua. 

Isolamendua da saria. 

Gainontzeko guztia zure erresistentzia probatzeko izango da,

zure benetako gogoa ikusteko. 

Eta egingo duzu, gaitzespen eta aukera urrien gainetik.

Eta imajina dezakezun edozer baino hobea izango da. 

Saiatzera bazoaz, zoaz azkeneraino. 

Ez da antzeko sentsaziorik existitzen.

Jainkoekin bakarrik egongo zara, eta gauak sutan kiskaliko dira.

Bizitza barre perfekturantz gobernatuko duzu.

Merezi duen borroka bakarra da."

Charles Bukowski

Bidaiatzeak zerbait ona badu, ezberdin bizi den jende asko ezagutzea da. Edo ezberdin bizi daitekeela erakusten duen jende asko ezagutzea. 

Bizitzaren zati handi bat gustoko ez duguna egiten ematen dugu. Gustoko ez dugun lanera joaten, gustoko ez dugun jendearekin bilera amaigabeetan egoten, gustoko ez dugun hezkuntza sistema serbitzen... Nik inor ez dut ezagutzen bokazioz tornero denik. Bokazioz torero denik bai; bizitzaren torero. Eta igande iluntzero kexatu egiten gara astelehenean lanera joan behar dugulako, baina inoiz ez dugu ezertxo ere egin hori aldatzeko.

Klabe nagusia gutxirekin bizitzen ikastea izan daiteke. Beldurra ematen digu errutina uzteak; beldur handia. Luxuan bizitzen ohituta baikaude: gure autoekin, gure markako erropekin, gure afari potoloekin... Gizartearen makinaria erraldoiak martxan jarrai dezan. Iragarkiei kasu egiteari uzten diogunean aldatuko dira agian gure bizimoduak eta manerak, eta baita kapitalismoaren dinamika ere. 

Pachamamaren, Ama Lurraren seme-alabek ez dakite iragarkiak zer diren ere.

Zigarroa Aconcaguan II

Nire kuadrillako nor ote da asteburu hontan nire burua proban jarri behar diat esaldi antologikoa esan zuena?

Asmatzen duen lehenengoari zerbeza bat horra itzultzen naizenean.

p.d. Noizbait itzultzen banaiz.

Lotsa Potosin

Aurrean duzu Potosi. Ordena handirik gabe eraikitako etxe multzo handia. Munduan altuen dagoen hiria, 4070 metrotan.

Haizea hotz dabil Cerro Ricon. Dauzkazun jertse guztiak soinean eramanda ere hotz. Are hotz handiagoa eragin dizu mendi honen erraietan 8 milioi indijena eta esklabu hil direla jakiteak.

Orain 400 bat urte mendia nolakoa izango zen imajinatu nahian zabiltza. Zilarra egongo zen bazter guztietan, eta espainiarrek zilarraren dizdira guztia nahi. Egun, bestelako metalen bila galtzen dute bizia boliviarrek, mendiari sekula itxiko ez zaizkion zaurietan barna. "La mina del diablo" dokumentalean agertzen diren zauri ber-berak.

Badakizu Potosi orduan Amerika Latinako hiririk aberatsena zela. Nonbait irakurri duzu 1658.urtean, Corpus Christi ospakizunetarako kaleak zilarrez eraiki zituztela espainiar konkistatzaileek. Hotzaz haraindi, lotsa eragin dizu guzti horrek, gizatediaren parte izateaz lotsa.

Beste eztanda bat entzun duzu mendiaren erraietan. Cerro Ricok hiriari izena ematen jarraitzen du, Potojsik eztanda, trumoia, esan nahi baitu quechuaz. Azken begiratu bat eman mendiari eta "Bar Chatarrara" abiatu zara, kafeak eta keak ezinegona goxatuko dizutelakoan.  

Zigarroa Aconcaguan

Ostiral batean, askotan bezala poteoan genbintzala, kuadrillako batek parrandaren historian urrezko hizkiekin idatzita geratu den esaldia bota zuen: "- Asteburu hontan nire burua proban jarri behar diat." Esandakoa bete eta zurrutean igaro zuen asteburu osoa.

 

Nik ere proban ipini dut nire burua lau egunetan. Ez ez ez ez ez, ez gaizki ulertu; resaka batekin nahikoa izan nuen. Kontua da tour bat egin dugula Bolivian. Zenbait lekutara iritxi nahi baduzu ez zaizu beste modurik geratzen, eta artaldeak egiten duena egin behar duzu: belarra jan eta kaka egin. Kaka egiteko modu ezberdinak badaude: kotxean iritxi, argazkia egin eta ospa!, beste argazki bat gehiago izango duzu lagunei erakusteko eta blog-ean jartzeko; edo saia zaitezke bertakoak ezagutu eta hitz egiten: quechuaz eta aimaraz kaixo eta agur esaten ikas dezakezu, nola antolatuta dagoen hezkuntza sistema, zigarroak elkartrukatu, Evori buruz diotena entzun adi... Gehiengoak lehenengo paperarekin garbitzen du ipurdia. Gutxienez konstituzioa erabiliko balute horretarako...

Horrek ez du esan nahi bisitatu ditugun lekuak ikaragarriak ez direnik. 4000-5000 metrotan egin dugu lo; sumendiak, lakuak, desertuak, denetarik igaro dugu eta munduko salarrik handiena ere ezagutu dugu: Uyuniko Salarra. Agian 5000 metrotan egonda zer sentitzen den galdetuko duzue...

Orain urteak, Aconcaguara etorri ziren alegitar batzuk. Mal de alturak jota, ezin izan zuten gailurra lortu; mendirako asmorik gabe, sukaldari bezala etorri zena soilik igo zen Aconcaguara. Alegira bueltan, askotan bezala poteoan zebiltzala, gailurrean zer sentitu eta zer egin zuen galdetu zioten. "- Zer egingo nian ba, zigarroa erre!" Nik ere horixe egin nuen, zigarroa erre.     

Manolito

Mani eskukada bat eskeini genion haur bati Humahuaca-ko bus geltokian geundela, Bolibiarako busaren zain; nola izena zuen galdetuta, "- Manolito!" erantzun zigun harrotasun handiz, kakahueteari azala kentzen zion bitartean. Trukean muxu bana eta bera baina handiagoko txupa-txusaren txupada eman zizkigun. Amistate handi baten hasiera izan zen; ez da egunero urte t´erdiko adiskide batekin bus geltokian jolasteko aukerarik izaten.

Manolitori ez nion kontatu berarekin jolasean ari nintzen bitartean nire ilobekin ere aritu nintzela. Begiak zituen marrubizkoak Manolitok, ez txupa-txusa.

Manolitok ez du jakingo bere izen bera duen lagun-min bat ere badudala. Mololo dauka ezizena, zerbeza batzuk edanda bagaude Manolo deitzen diogu baina Imanol dauka ponteko graziya. Garrantzitsuena: marrubizko begirada duela munduari so egiterakoan. 

Geltokian geratu zen Manolito, eta gu Bolibiara etorri ginen eskuarekin agur-agur egiten geniola. Tupizara. Ospitale ona duen herri zoragarria. Nik Pio XII.a, Pio Baroja eta hontzaren txisteko PIO-PIO-PIO ezagunak nituen, baina ez piodermitisa. Eskuineko hatz lodian infekzioa hasi eta azalean zehar hedatu zait. Esaten nion nik hatz lodiari ipuinean hainbeste ez jateko baina kia!, kasurik ez. Jarri didate tratamentua eta hasi zait sendatzen. Topa Bolibiako medikuen alde!   

Vinicius de Moraes

El amor,
que no sea inmortal puesto que es llama,
pero que sea eterno mientras dure.

Vinicius de Moraes

Poeta eta musikari brasildarra

Irabazleen zaldia

Irrintzi gorriz jauzika dator

irabazleen zaldia

Xabier Lete

Historia irabazleek idazten dute, eta horren aztarnak nabarmenak dira Amerika Latinan. Plazetan konkistadoreen monumentuak aurki daitezke; guztien buru Cristobal Colon, zaldi gainean. Buenos Airesen ere, Plaza de Mayotik gertu, han dago espiniarra lurrari hogeiren bat metro kenduta, argentinarrei goitik behera begira.

Ez da harritzekoa, beraz, oraindik zenbait lekutan bekaitzez begiratzea kanpotarroi. Asko sufritu duten herriak dira, Humahuaca-ko hau bezala, Bolibiako mugan. Mendeetan zehar kanpotarrok guztia kendu diegu, guzti-guztia, eta orain eguzkitako anteojoak jantzita etortzen gara beraien lurretara bueltan.Gure aldetik, zer gutxiago errespetu osoa baino. Hala ere, horrek ez du esan nahi bertako indigenak-eta ezagutzeko aukerarik izan ez dugunik. Hizkuntza gutxituak, galtzear dauden kulturak, borrokan ari diren herriak... Zoritxarrez guri ezagunak egiten zaizkigun kontuak. Ni indarrez eta esperantzaz betetzen nau munduan lehengusuak baditugula jakiteak, lanean eta borrokan jarraitzeko.

Irrintzi gorriz jauzika datorren zaldia beti ez dadin agintari, kapitalismo eta globalizazioarena izan; izan dadila herri txikiena, kulturena, hizkuntzena eta gauza ttikien munduan bizi nahi dugunona.

Resaka, ala Tutatis!

Resaka. Biharamuna. Bestondoa. Klaboa. Guztiak batera dauzkat nik gaur. 

Izen zientifikoa: Egunis Horribilis. Lagunentzat: izorrai! Amarentzat: "atzo ere ibiliko hitzean!". Norberarentzat: putada. 

  Galoek zuten amets-gaiztoa egia bihurtu da gaur: goizean jeiki naizenean zerua buru gainera erori zait, ala Tutatis! Eskerrak edabe magikoa ere badudan: spidifena (speeda bera igual onena?!). Lehen aldiz mozkortu bainintzen atzo. Diot, Amerikalatinan. Afaria ederki joan zen: Iruñeko bikote bat, Baionako mutil bat, Bilboko neska eder bat eta ni. "Gu Euskaldunak gera, Euskal Herrikoak!" Gaur, ez dakit zer izan zen erantzule nagusia: Vasco Viejo ardoa, zerbeza, tekila, coca orriak edo Cafe Cremeak. Probatu nuen Argentinako gaua, Saltako gaua; ez dauka beste lekuetakoarekin diferentzia handiegirik. Agian jendea sueltoxeago. Edo saltaxeago.

Eta kauendio!, ez esan gezurrik, noizbait gauaren parte izan denak badaki-eta zer den hau: buruko mina, palpitazioak, izerdi hotza, nekea... Nire resakek izaten dute berezitasun bat ere: izugarrizko gogoa larrutarako, hau da, normalean baina are handiagoa. Beti kontrakorrientean. Bezperan oroitu beharrekoak biharamunean etortzen zaizkigu burura.

Resaka putada erraldoia ere bada busean zurekin eramateko. Maletan ez zait kabitu, eta neuk eraman behar izan dut soinean, bost orduko bidean, Saltatik Tilcarara. Argentina iparrean nago, Boliviarekin mugan. Hemen jendeak coca mastikatzen du matea hartu beharrean, paisaia ezin ederragoz inguratuta. Airean nabari da Pachamamaren seme-alaben lurraldea hurbil dagoela...

Roman eta esvastica

Futbola erlijio da Argentinan; bitxia, erlijioak sekta diren lekuan. 

Arituan ikasi egiten da, eta ikasi dugu guk ere. Nongoa naizen galderak zein taldetakoa naizen ekartzen du atzetik; hasieran, futbola ez zaidala gustatzen izaten zen erantzuna: baietz, Casillasek Iker izena duela, nik bezala, baina hura ez dela euskalduna; baietz, ona dagoela Sara Carbonero; ezetz, ez nintzela poztu Espainiak mundiala irabazi zuenean; ezetz, ez garela ez espainiar ez frantziar. 

Baina bat nekatu egiten da ezezagunei behin eta berriro, goiz eta gau, txapada berdina sartzen. Orain, egunaren arabera erantzuten dut, segun. Izan naiteke Athleticekoa, Villarrealekoa edo Boca Juniors-ekoa. Maita dezaket futbola, edo gorrota; sutsuki hitz egin edo paso egin; segun. Polita da jolastea. 

Ezkerreko eta eskuineko, nazionalista eta konstituzionalista, urbano eta baserritar, proletariatu eta burges, futbola da guztiak elkartzen dituen droga. Beno, ez droga bakarra. Erromatarrek zirkoa zeukaten jendea entretenitzeko eta egungo agintariek futbola daukate. Ez hizkuntzak, ez kulturak, ez herriak, ez musikak ez gaitu batzen. Futbolak batzen gaitu. 

 Roman Boca Juniors-eko jokalaria dela jakin dut. Andeen magalean, Argentina iparrean, Saltan, Boca Juniors-eko kamiseta erosi dut, 10a: Roman. Utzidazue nire burua justifikatzen. Oroituko duzue "American History X" filma. Protagonistak, kartzelan sartzen dutenean, kamiseta kendu eta tatuatua duen esvastica erakusten du, terrenoa markatzeko. Nik, lagunik ez badut egin, aski dut hostelean Romanen nikia janztea. Zer ote nabil, nire kontraesanak justifikatzen? 

Siempre te criticarán

Iñigo Faltzesi. Alla ostias, biba San Fermin!

Siempre te criticarán, hablarán mal de ti y será difícil que encuentres alguno que apruebe todas tus actitudes. 

Entonces... vive como te parezca. 

La vida es una obra de teatro que no permite ensayos; por lo tanto... canta, baila, pinta, ríe, quiere, ama y vive intensamente cada momento de la vida antes de que se baje el telón y la obra acabe sin aplausos.

Charlie Chaplin

Iguazun... igual zu?

Xuabe dator ura bere bidean, leun hasi da ibaiarekin jolasean. Ibaiaren txoko bakoitza deskubritu nahi du, harri bakoitza laztandu, bazter oro gozatu. Ibaiak jolasa jarraitu egin dio, eta abiadura handitu egin dute.

Abiadura handitzearekin bat, erabat murgildu da ura ibaiaren korronteetan. Jadanik badaki ez dagoela atzera bueltarik. Geroz eta azkarrago doaz biak, bai ura bai ibaia. 

 

Sartu da azken txanpan, galdu du burua, ez daki non dagoen. Egin du salto amildegi ertzetik, atera du hots izugarria, atera ditu txinpartak eta aparra. Segundu kontua baino ez.

Sosegatu da. Ostera, leun hartu du ibaiak bere altzoan, eta lasai, aseta, mantsotu da berriro. Aspaldian egin duen larru jotzerik onena izan da.

Boligrafo hau II

Boligrafo hau aurkitu dut kalean Posadasen, Argentinako iparraldean.

Patuaren bitxikeriak, Saroi Jauregiri lapurtu niona tinta gabe geratu da; ez da oso bizkorra izan behar Amerika Latinak ere, naizena izaten lagunduko (eta oztopatuko) didala jakiteko.

¿Por qué no se moja en Uruguay?

- ¿Por qué no se moja en Uruguay?

- Porque encima tienen a Paraguay. 

Hostel ponpoxo honetako terrazatik, Parana ibaiaz harat, Paraguay ikusten diat, eta hirekin oroitu nauk ezinbestean. Nori ez ote diok txiste hori kontatu aurtengo udaran?

Argentina, Brasil eta Paraguay-ko mugatik oso gertu bainagok. Posadas izena dik herriak, eta Iguazuko ur-jauzietatik gertu zegok. Bero egiten dik; hasi dik bero egiten, bero hezea. Hor ere bero egin zian udaran. Gu gauez ibili gintuan gehiago, beroa saiheste aldera, baina azkenean eguerdiko eguzkia ere harrapatzen genian.

Nik banian premia, egia esan. Badakik, arrazoiak ere banizkian horretarako; hik ere bai. Osasuna galduko genian akaso, bizi-urte batzuk, baina ehundaka sentipen eta lagun berri irabazi. Lagun zaharren bat haserretzeko arriskua ere egon zuan, baina beste kupel bateko sagardoa duk hori. 

 

Chaco izeneko probintzian egon nauk, astebete-edo. Argentinako zona pobreenetakoa omen duk. Beraiek, Lehen Mundu deitzen dugunaren inbiritan bizi dituk, eta niri beraiek eman zidatek inbiria. Bizitza, zer duk ba bizitza? Gauza materialen eta diruaren pilaketa? Ala seme-alabekin eta lagunekin egoteko denbora, irrafarra, ipuinak, abestiak, ilargia, ardoa?

Egineko gizartea duk gurea. Hau egonekoa.

Argentinako lehendakari ohia hil duk gaur, bihotzekoak jota: Nestor Kirchner. Bere emaztea zegok boterean berak legealdia bukatu zuenetik. Jendea triste eta penaz zegok, hi, zinezko doluan. Imajinatzen duk hor presidente edo presidente ohien batekin hori gertatzea? Kortxoak soinua aterako likek txanpaina zabaltzean...

Burua kuadernotik altxa, ibaiaz bestaldera begiratu eta melankoliko jarri nauk. Badakik, erromantiko puta ni.  Ardo boteila bat irekiko diat afaltzeko. Merezi dik atalaia honek hainbeste. Eta hik ere bai...

Ah!, ¿Por qué el emperador Cesar, bai mote, Asterix eta Obelixekoa, buruan erramu-koroa erabiltzen ziana, por qué el emperador Cesar andaba siempre con sandalias? 

Bakarrik

Ostiral iluntzetan, bakarrik zinera edo teatrora joaten dena izaten jarraitzen duzu Argentinan ere.

Ez zinera edo teatrora bakarrik, eta ez ostiraletan bakarrik, baina bai bakarrik.

Honezkero, konturatu zara jendeak arraro begiratzen dizula horregatik. Emanaldiak ulertzeko bikotean joan behar balitz bezala.

Konturatu zara ostiral iluntzetan bikoteak joaten direla nagusiki zinera; larunbatetan neska kuadrillak eta igande arratsaldetan mutilenak, normalean galbanarekin.

Badakizu jendeak derrigor konpainia behar duela afaltzera joateko, parrandan ateratzeko edo bertso-saio batera joateko. Ohartu zara, dagoeneko, jende askok beldurra diola bakarrik egoteari, barnera begiratzeari.

Txistuka

Izututa iritxi zen, motxila sorbaldan, urduritasunak eraginda txistua joz, txistu absurdoa, inozoa. Ez zekien zer topatuko zuen hiri handian, jendeak berataz hainbeste hitz egin zion hiri handian. Barkutik jeitsi orduko izua lilura bihurtu zen: jendearekiko, kaleekiko, usaiekiko, abiadurarekiko. Pentsatu zuen berak ere aurkituko zukeela bere tokitxoa han biziz gero.

Lehen egunetik egin zituen lagunak, euskaldunak eta argentinarrak. Kontzertuetara  eraman zuten, zinera, teatrora, zirkora... Oso komodo sentitzen zen artaldean. Goizean jeiki eta zabor kamioiak eta autobusak eta autoak eta jendea eta aurpegiak ikusten zituen balkoitik; zer ikusirik ez bera ohituta zegoen belaze eta ardiekin. Oso zegoen komodo.

Goizuetar batek trinketera gonbidatu zuen arte. Ahaztua zuen aspaldi batean lehiakorra izan zenik ere, pala eskuan hartu artio. Azken sakea egitera zihoala otu zitzaion lehen aldia izango zela gipuzkoar batek nafar bati irabazten ziola Tolosak Retegi garaitu zuenetik, laurogeita bederatzian-edo.

  

Biharamunean, liburutegi batetik itzuli berria zen Euskal Etxetik deitu ziotenean. Bertso-afari bat antolatu nahi zuten eta ez zegoen non aukeraturik asko: Egoitz Zelaia hendaiar bertsolaria eta bera. Zalantza egin zuen, baina banidadeak eta narzizismoak gain hartuta, baiezkoa erantzun zuen. Gau ahaztezin baten lehen urratsa...

 Halatsu pasa ziren bi aste. Autobus geltokirantz zihoala, irudipena izan zuen hiri handietan jendea lehenago zahartzen denarena. Euskal neskei argentinarrak hainbeste gustatzearen misterioa ere gustora jakingo zukeen. Huraxe izan zen momentua; azentu argentinarra imitatzen hasiko zen.

Burutazio hoietan zebilela sartu zen Retiroko bus estazioan, jendartean barna, bi aste errepikaezin bizi izandako sentsazioarekin, motxila sorbaldan, Ruperren kantu bat txistukatuz. Bazihoan bidea aurrera...

Boligrafo hau

Behin, boligrafo hau ostu nion bertso-saio batean Saroi Jauregiri. Apropos erabaki nuen Amerika Latinara ekartzea.

Hala, ez dut nik bakarrik idazten. Nire eskutik ni osatzen nauten guztiek idazten dute, naizena izaten lagundu (eta oztopatu) didaten guztiek.

Ni, ez bainaiz ni bakarrik; ni, bai bainaiz haiek ere.

Eskailera mekanikoak

Ez dakit nork asmatu zituen eskailera mekanikoak, baina apustu egingo nuke alfer galanta zela; gorputzez behintzat bai. Gizakiak beti asmatu ditu formulak norbera geldirik egonda lekuz mugitzeko, eta eskailera mekanikoek ere gora eta behera eramaten zaituzte zu mugitu gabe. 

Eskailera mekanikoak zaharrak edo berriak izan daitezke; batzutan jende asko eramaten dute, eta bestetan ia hutsik joaten dira. Askotan, bertan jarri eta ez duzu ikusten nora doan ere. Gerta liteke oso oso gora joatea eskailera, edo baita lur-azpiko zulo ilunenera jeistea ere, baina behin bertan zaudela ezin duzu ezer egin gelditzeko. Ez bada ondatzen behintzat. Orduan, zeuk ibili behar duzu oinez, ahal den bezala, gora edo behera jende artean, agian aurkako norantzan.

 

Ni Buenos Aires izena duen eskailera mekanikoan nabil gora eta behera. Euforia eta tristezia; etxeorratzak eta kartoizko txabolak; Audiak eta homeless-ak.

Rio de la Plata

Buenos Airesen bada

Rio de la Plata

bazter hartatik dago

ohiuka apoa

ura badauka baina

zilarra du falta

Piazzollak bezain triste

jotzen du tangoa.

"Apoaren edertasuna."

Koldo Izagirre - Joseba Tapia

Rio de la Plata gurutzaten ari nintzela Uruguay-tik Buenos Aireserako bidean, orduantxe ulertu dut etxera mozkorra joan, gela bueltaka hasi eta horri zergatik deitzen zaion barkuarena egitea.  

Maskotak

Lehengo astean, Irailaren 28an, nire bi lagun-min guraso izan ziren. Zorionak Nahikari eta Jon, eta muxu bat Unax ttikiari!

Iritxiko ote zait noizbait niri eguna? Nahiko ote dut inoiz? Aurkituko al dut pertsona egokirik? Edo jadanik aurkitu dut pertsona hori eta berak ez du nahi... nirekin behintzat. Oroitzen autobusekin fantasia sexualak egiten zituen hura...

Ez dakit egungo gizartean haurrik eduki nahiko nukeen ere. Ez dugu astirik hartzen haurrak hezteko eta hazteko, ni bezelako irakasleengan?!, datza umeen edukazioak neurri handi batean eta lana lehenesten dugu ororen gainetik; eta hala ez denetan, geuk egiten dugu lana garrantzitsu, bigarren pisua edo 7 kiloko furgona ordaindu behar ditugulako. Ez dakit jendeak ez ote dituen haurrak izaten por que toca, "besteek ere egiten ditek ta guk ere egingo diau".

Bitxia ari zait suertatzen nire inguruko jendea guraso izaten ikustea. Nirekin parrandan ibiltzen ziren haiek, karrotxoari bultzaka ikusten ditut orain igande goizetan, ni etxeratzen naizenean. Noizbait nirekin oheratu zenen bat ere ikusi dut kalean tripa handi-handiarekin, mutilari eskutik helduta; nirekin oheratu ez zen mutilen bat ere ikusi izan dut tripa handi-handiarekin neskari eskutik helduta, baina hori ez dator kontura.

Eta badoaz urtaroak. Eta gu ere bagoaz. Gero eta gutxiago gara ginenak, gero eta urrutiago ginenak. Zahartu nahi ez dugunok ere aurrera darraigu; nik ez dut loturarik nahi. Agian horregatik ez dut sekula txakurrik eduki. Datu bat: noizbait maskotaren bat eduki duten  guztiak guraso izaten dira gerora. 

Irizarren ekarpena humanitateari

Leku zoragarria dira autobusak; denborapasa hoberik ez dago munduan. Ez daki ondo Irizarrek humanitateari egiten dion ekarpena. Jendez gainezka joaten dira Uruguay-en beti, eta mundutxo bat elkartzen da bertan: haurdun dagoen emakumea, negarrez ari den umea, erosketa poltsekin doan amonatxoa, musika entzunez alboan eseri zaizun Bon Jovi ustekoa buruan zinta duela eta mugikorretik autobus guztiarentzat hizketan ari dena. Merezi luke azterketa soziologiko bat autobuseko fauna eta florak. 

Espezie guztietan gehien nabarmentzen dena mobillarena da. Erretzea debekatuta dagoen moduan, debekatuta egon behar luke leku publikoetan telefonoz hitz egiteak. Jendeak badauka halako zera bat busean edo trenean sartu orduko norbaitekin hitzegin beharrekoa, norbait hori geltokian agurtu berri badu ere. Ez zaigu inporta zure bizitza, che!

Ez zaigu inporta zure bizitza... geuk bat asmatu nahi dizugulako. Atzeko aulkietan esertzen naiz ni beti autobusean. Beno, orohar joaten naizen leku guztietan. Kontua da buru-ariketa bat ipini dudala martxan hemen: busean nire inguruan doazenen bizitza nolakoa izango den imajinatzen dut: adina, lana, sexua, sexu falta, zaletasunak... nahi adina gauza. Egin aproba. Konturatzerako geltokira iritxiak zarete. Sexua... Ezagutzen dut bere fantasia sexual gorena autobusean larrutan aritzea duenik ere, martxan doala eta jendearekin, noski. Nik esku bat botako nioke fantasia errealitate bihurtzen... ez neregatik eh!      

 Beste bitxikeria bat ere bada Uruguay-ko omnibusetan (hala deitzen zaie hemen). Saltzaileak ibiltzen dira barruan; erropa, janariak, edariak, tresnak, sarrerak... baita amona ere, denetarik eskeintzen dute. Egiari zor, ez dute gehiegi saltzen, baina autobus-espezie berri bat sortu izanaren poza inork ez die kenduko sekula.

Autobusez ari garela, Josu Iztueta, Ander Izagirre eta enparauek Nairobitarra IV  izeneko proiektua jarri berri dute martxan. Tolosako bonberoen (EZ Bonbereneako) aparkalekuan dago, Amarozen, eta geldirik egongo da. Gurpilak mugitu ez arren munduko edozein txokotara bidaiatzeko aukera izango du barnean sartzen denak. Animatu eta egin buelta bat!

Eta egunsentiak deabruari eskutik heldu zion

Bada munduan leku bat egunsentiak deabruari eskutik heltzen diona: Punta del Diablo. Bi egun pasatzeko asmotan joan eta sei egin nituen; herri arrantzale txikia, hostel ona, jende zoragarria... Bi egunetan jarraian, goizeko 06:00n jeiki nintzen eguzkia itsasotik irteten ikusteko. Ordu hortan askotan ikusi nau eguzkiak kalean; lo eginda, hemen lehen aldiz.

Egunsentia.

Punta del Diablo. Hostela.

Kostatik Brasileko mugaraino iritxi, eta berriz Rio de la Plataruntz noa barnealdetik. Ondo bidean hiru-lau egun barru Argentinan izango naiz. Nabaritu dut diferentzia kostatik barnealderako pausoan. Kostan ohituta daude turistak eta bidaiariak ikusten, gu gara dolarrak. Barnealdean ez. Kamarera pixpirin batek galduta al nabilen galdetu dit; zalantza egin dut bera ikustera etorri naizela erantzun edo ez. Ez naiz atrebitu. Kobarde. Joan beharko du berriz kondoi kajak plastikoa ere kendu gabe bueltan.

Tacuarenbon nago, tangoaren aita, Carlos Gardel, jaio zen herrian. Gehiengoak uste duenaren aurka, Gardel ez baitzen argentinarra; uruguayarra zen. Poltsikuak aireak betetzen zizkiolako gurutzatu omen zuen Rio de la Plata, airea txanpon bihurtuko zen esperantzan. Hala sortuz zen tangoa. Eskerrak. Bestela "Doctor Deseok" ez zukeen corazón de tango tengo abesterik izango. Amona baten etxean igaro dut gaua. Afaritan galdeketa egin zidan: zer egiten dudan hemen, lana, ezkonduta al nagoen?!... Ahalik eta errezen eta xamurren erantzun nion, nire filosofadetan hasi gabe. 12:00n bazkaldu genuen, eta 19:00n afaldu. Hirietan eta kostan askoz beranduago jaten da. Bedaio gogorarazi zidan, edo Euskal Herriko baserritar giroko edozein herri. Nik uste eguzkiari egiten diotela jaramon, ez ordulariari. Eguzkiak eta ilargiak markatzen dute denbora, ez ordulariek. Ederra.

Orain arte Uruguay turistikoa ezagutu dut: mundutarra, jende jantzia, hostelak, dolarrak... Uruguay hau askoz ere mundu gutxiagokoa da, ruralagoa, naturalagoa, zikinagoa, gautxoagoa... Ez hobea edo txarragoa.

Juxtu Uruguay hau ere ezagutu nahi nuelako etorri naiz, pixpirin.

                     

                                                     

Aspaldian ez dut

Aspaldian ez dut larrurik jo,
baina atzo neska bati kalabazak eman nizkion.
Zergatik zure antza duten neskak
bakarrik gustatzen zaizkit?
Edo zu bakarrik?

Lehengo mendean eman ziguten ostatu (2010 - 09 - 19n idatzia)

Ikaragarria da hau. Magia Felix, magia! Minasetik kostaldera jeitsi, Brasilerako bidea hartu, La Palomatik pasa eta iritxi berria naiz Cabo Poloniora. 

Autobusak bide-gurutzean utzi nau; bizitzak ere hala nauka aspaldion. Lau bider lau (cuatroporcuatro Errezilen) erraldoi batek ekarri gaitu duna artean Cabo Poloniora, ordu-erdiko bidean. Herrira iristeko dagoen modu bakarra. "El equipo A-ko" kide sentitu naiz erremolke gainean.

Ez dago elektrizitaterik; etxe bakoitzak ura kudeatzeko modu propioa du; errepiderik ez, ezta serrailik ere ateetan; atlantikoa herriaren alde bietan; hondarra bakarrik; hondarra eta ni.

Ez dakit herriko haurrek eskolarik izango duten (defektu profesionala); herriko gazteak non bilduko diren kafea hartzeko; zaharrek non egingo duten kartetan eta dominoan. Ziurrenik ez zaie axolako. Mundua geratu egiten da hemen, eta ordulariaren orratzak ere bai. Zaharrak zahar jaio ziren, ez dira sekula zahartu. Umeak ume izan dira beti. Areazko ordularietatik haizeak eraman zituen hondar aleak banan-banan, dunak osatu arte.

Hemen ez dira Cristiano Ronaldo eta facebook bezalako hitzak existitzen. Ez dakite supermerkatuetako beherapenen berri. Ez dute zoriona auto markekin lotzen. Hemen ilargiari abesten diote gauero; eta gaur ilargi bete da.

Magia Felix, magia!

Ostatu eman ziguten

lehengo mendean

Eguzkia sartzen den

leku berean

Datozen egunsenti

denak daude han.

Jon Maia

Kartulinazko larrosa

                                                                          Maria Narvarteri, muxu batekin

Kartulinaz eginiko larrosa bat oparitu zidan lankide batek orain bi urte.

Azkenean ximeldu egin zait.

Nago, maitasuna horixe ez ote den;

Benetakoa dirudien baina azkenean ximeldu egiten den faltsukeria.